یکی از شاخصه های رشد تمدن، تغییر و تحول در نگرش انسان نسبت به زندگی بوده است و به طبع آن تغییر در طراحی در کلیه اسباب و لوازم مورد استفاده در زندگی از طراحی در لباس تا معماری و دکوراسیون داخلی منازل و… ظهور صنعت در قرن نوزدهم، تغییراتی بنیادین در تفکر و تولید ایجاد کرد و انتقال و تغییر صور و اشکال از معماری سنگین و مکعبی شکل به صور منحنی شکل، یکی از عوامل زمینه ساز در طراحی مبلمان بوده است. به عبارتی معماری و دکوراسیون را اساساً نمی توان از هم تفکیک کرد.

تاریخچه ساخت اولین مبلمان های جهان

مبلمان های امروزی از تغییر شکل و تحول چهارپایه ها، نیمکت ها… و میزهای ساده حاصل شد . زمان ساخت نخستین مبل های اولیه را، به علت عدم دستیابی به نام سازندگانشان دقیقاً نمی توان مشخص کرد. بعد از قرن 15 بود که اولین مبل هایی که شناسایی شده اند نام سازندگان و صنعتگران خود را به همراه داشته اند. در قرن 18 میلادی مبلمان حجیم و پر زینت، انعکاسی از معماری و اماکن مذهبی آن دوران بود، قطعات قطور و خشک و خشن به مدد کنده کاری های حجیم همراه با نصب قطعات فلزی گران قیمت و سنگ ها و چوب های کمیاب تزیین می شدند و این مخصوص دورانی است که هنوز مهارت های فنی و تکنولوژی ماشینی نتوانسته بود توان سازندگان را افزایش دهد.

مبلمان در دروه رنسانس چگونه تغییر کرد؟

در دوره رنسانس، مهارت های فنی فوق العاده موجب پیدایش کنده کاری های بسیار عالی و بدیع نخست در ایتالیا و بعدها در آلمان، اسپانیا، فرانسه و بالاخره انگلستان گردید و دقیقاً مبل های دوره رنسانس از خطوط معماری ساختمان ها پیروی می کردند. سبک های آن دوره به نام سلاطین نام گذاری شده بودند که از آن میان مبل های تئودور، الیزابت، ژاکوبی، ویلیام، ماری، ملکه آن و لوئی فرانسه را می توان نام برد. برخی دیگرازسبک های مبلمان نام خود را از نام سازندگانشان گرفته بودند که از آن میان مبل های چیپندل Chippendale، (هپل وایت) Hepple white، آدام (ADAM) و شراتون (Sheraton) معروف ترین آنان هستند.

واما مبل های سلطنتی با آغار قرن 18 میلادی رواج پیدا کردند و ارزش خود را در دهه های بعدی نیز حفظ نمود و حتی امروزه بعد از چندین قرن هنوز از این سبک ها استفاده می شود.

برای حفظ هماهنگی مبلمان با معماری تحول یافته، فرم و سبک مبلمان و همچنین نوع مواد و چوب آن نیز به تدریج تغییر یافت . چوب های مختلفی مثل بلوط، سرو، آبنوس، گردو، شاه بلوط بتدریج جایگزین چوب گردو و ماهاگونی شدند.

در اواخر قرن 17 از چوب گردو و به میزان قابل ملاحظه ای در ساخت مبلمان استفاده می شد. تزئینات مبلمان در گذشته غالباً در تداخل با مفهوم کاربردی و استفاده و اتلاف وقت قرار می گرفت. این امر هنرمندان سازنده را به سمتی سوق داد که بتوانند با صرف انرژی و وقت کمتر، محصولاتی مقاوم و زیبا و حتی المقدور به صورت ماشینی خلق کنند و در واقع از مصالح به کار رفته حداکثر استفاده را به عمل آوردند.

مهارتهای فنی لازم برای تولید مبلمان

عمل اتصال و مونتاژ قطعات چوبی از مهارت های مربوط به کنده کاری نشات می گرفت. از خراطی چوب جهت سبک کردن مبلمان های سنگین و تغییر شکل از قطعات مکعبی مستطیل به استوانه ای استفاده شد. پس از اختراع ماشین های تراش و با افزایش راندمان کاری فرآیند هایی مانند خم کردن چوب، ورقه ورقه کردن و مونتاژ مکانیکی قطعات به سازندگان این امکان را داد تا بتوانند زیباترین و مقاوم ترین مبل ها را در کوتاه ترین زمان ممکن با تناسبات بدیع و بر مبنای ابعادی استاندارد بیافرینند .

پیشرفت های  علم شیمی و فرآورده های شیمیایی صنعتی، در قیاس با گذشته انواع مواد جلا دهنده مصنوعی و مقاومی را در اختیار سازندگان قرار دارد تا بتوانند به مبل ها، نمای دلپذیرتری بدهند.

از آنجا که صندلی ها در تاریخچه مبلمان جای ویژه یی دارند و به عبارتی صندلی های قدیمی از اجداد مبلمان های امروزی محسوب می شوند در ذیل به معرفی چند سبک اصیل صندلی می پردازیم.

1-سبک ژاکوبی Jacobean Style:

2-سبک چینپدل Chippendale Style:

3-سبک رابرت آدام Robert Adam style:

4-سبک جرج هپل وایت George Hepplewhite style:

5-سبک توماس شراتون (1806- 1751) Thomas Sheraton: 

6- مبل فرانسوی- دوره لویی پانزدهم (1774- 1715)

7- سبک دانکن فایف Duncan phyfe style سالهای 1768- 1874:

8- سبک های مدرن Modern Styles:

1-سبک ژاکوبی Jacobean Style:
ژاکوبی یک سبک مبلمان انگلیسی است که در فاصله سال های 1603 تا 1688 شکل گرفته است صندلی بلوطی با پشتی بلند و با پایه های کنده کاری شده ظریف و تشکچه با پوشش مخمل اسپانیایی معرف کلیه تناسب ها و خطوط این نوع مبلمان است. از تشکچه نرم مبلمان ژاکوبی اولیه، مبلمان با پوشش پارچه سبک استوارت Stewart Style پدید آمد در این سبک شکوه سبک و ظرافت فوق العاده کار نتیجه پیشرفت های درودگری بود به نام گرین لینگ گینبز. Grinling Gibbons

سبک ملکه آن:
 در عصر ملکه آن مبلمان خانگی از مشخصات و خصوصیات کنده کاری که معرف سبک های گذشته بود فاصله گرفت. این سبک اولین نوع مبلمان در انگلستان بود که در آن ترکیب توامان زیبایی و راحتی مطرح بود. دسته های صندلی و پشتی های آن مناسب با بدن انحنای داده شده بود، روکش های پارچه ای جای کنده کاری را گرفت و پایه های پنجه شیری خطوط منحنی و نیز گوشه های گرد شده در این سبک پدیدار و چوب بیست پایه های صندلی ناپدید شدند. پشتی های مجلل و مرتفع سبک های قبلی به ارتفاع کوتاه تری نزاع پیدا کردند. در این دوره بود که برای اولین بار در انگلستان از چوب ماهاگونی استفاده شد. صندلی های سبک ملکه آن، پشتی های تو رفته یا صاف داشته و صندلی روکش پارچه ای داشته و غالباً قابل برداشتن از روی صندلی بوده است.

2-سبک چینپدل Chippendale Style:
توماس چینپدل در فاصله 1775 – 1750 سرآمد کابینت سازهای لندن بود با ورود ماهاگونی به صحنه حرفه درودگری، چینپدل مبادرت به تهیه طرح هایی نمود که اختصاصاً با این چوب جدید انطباق داشتند در کار خود منحصراً به کنده کاری های ظریف تکیه کرده و از منبت کاری پرهیز می نمود. پایه های کروی و پنجه های موجود در جرح های اولیه وی در طرح های بعدی کنار گذاشته شده و در عوض از پایه های راست در کارهای بعدی استفاده گردید.

3-سبک رابرت آدام Robert Adam style:
رابرت آدام، معمار تعداد زیادی از قصرها و خانه های باشکوه لندن بود. در سبک وی نفوذ گنجینه های کلاسیک را که در پمپی Pompe و هرکولونوم Herculaneum حفاری گردیدند منعکس است. صندلی های رابرت آدام تنوع فوق العاده ای را داشته است ولی شاید بتوان صندلی با پشتی بیضوی را نمونه بارز این سبک دانست. ارتفاع این صندلی ها برای حفظ کنتراست بین پانل های عمودی و پنجره های بلند معماری وی کوتاه گرفته می شد.

4-سبک جرج هپل وایت George Hepplewhite style:
هپل وایت، یک کابینت ساز بادید عملی قوی بود که کارهای خود را ابتدا به سبک آدام ساخت. بعدها صندلی با پشت بیضوی و سپری سبک آدام را اصلاح و تکمیل نمود. این صندلی جدید با طرح شاخه گندمی و دکوراسیون باز، نمونه ای از طرح شیک و سبک طرح های زیبا و فوق العاده متقارن وی بود هپل وایت معتقد بود که زیبایی خط در انحنای آن است و به همین دلیل از طرح های با خط مستقیم پرهیزمی نمود. او به چوب ماهاگونی و خصوصیت مقاوم آن که به کمک آن می توانست کارهای سبک وزنی بسازد عشق می ورزید. در کارهای خود برای پیدایش سایه روشن مشخص تر در قسمت های کنده کاری شده از جلای روشن استفاده می کرد. کتاب راهنمای کابینت ساز و دوزندگان مبل The cabinet makers & upholsterer به وسیله همسرش (آلیس) طبع گردید.

5-سبک توماس شراتون (1806- 1751) Thomas Sheraton: 
شراتون یکی از مهم ترین طراحان مبلمان در نیمه دوم قرن 18 محسوب می گردد و با اینکه خود مبل ساز بود احتمالاً هرگز یکی از طرح های خود را نساخت. بیشتر صندلی های وی ظاهری با ظرافت زنانه داشتند ولی به علت دانش مبل سازی وی همه آن ها از استحکام قابل ملاحظه ای برخوردار بودند. شراتون فسمتی از اطلاعات خود را از سبک فرانسوی لوئی شانزدهم به عاریت گرفت ولی نفوذ آن بر روی طرح، فوق العاده بود. کتاب ترسیمی کابینت سازها و مبل سازها The cabinet makers & upholsterers drawing book در سال 1793 چاپ شد. در این زمان ماهاگونی به نفع چوب اقاقیا و چوب مخطط و چوب لاله درختی امریکایی، کنار گذاشته شد. منبت کاری با چوب های روشن تر نیز در کارهای وی وجود داشت.

6-مبل فرانسوی- دوره لویی پانزدهم (1774- 1715):
شاخص مبل دوره لوئی چهاردهم، کنده کاری ها و خطوط متقارن پیچیده ای بود آندره شارل بول Andre charles Boulle که یک هنرمند جهانی در حرفه درودگری محسوب می گردید. سبکی با دکوراسیون گران قیمت ابداع کرد. مبلمان این دوره، حجیم و سنگین بودند. در دوره لوئی پانزدهم زندگی درباری در نهایت شکوه و جلال بود. مبلمان در اواخر این دوره، دکوراسیون بیش از حدی را داشته ولی نسبت به مبلمان اوائل دوره کوچک تر و راحت تر بوده است.

در طرح لوئی شانزدهم از هنر هنرمندان گذشته استفاده شد و به کار زیبایی و سادگی بیشتری داده شد. در این دوره خطوط راست جای سبک های کنده کاری شده شلوغ را گرفتند طراح مشهور، دو امپراطور آخر این دوره، جی ریزنر J.H.Riesener بود. طرح های رمی که در معماری فرانسه به کار می رفتند بر روی طراحی مبلمان این دوره نیز تأثیر گذارده است.

7-سبک دانکن فایف Duncan phyfe style سالهای 1768- 1874:
دانکن فایف در اسکاتلند به دنیا آمد ولی اولین طراح مشهور مبلمان در امریکا گردید. در کارهای اولیه وی نفوذ سبک های آدام و سبک شراتون منعکس است. در طرح های فایف،تعادل، استقامت ساختمانی و جنبه های اقتصادی پیش بینی شده است. مشخصات بارز طرح های وی عبارتند از استفاده از شکل چنگ به عنوان پشتی، کنده کاری های تو رفته و برآمده ی استوانه ای و روی پایه ها و دسته ها، پایه های پنجره ای برنجی و کنده کاری های برگی و تکه ی بارز دیگر در سبک وی را می توان انحنای رو به خارج پایه های صندلی ها و میزها دانست.

سبک های مدرن Modern Styles:
پس از جنگ جهانی دوم، طراحان مبلمان با مطالعه و بررسی کار روی سبک های گذشته توانستند از نقطه نظر هنری و کار روی چوب های متعدد و مفاهیم کاربردی آن ها، طرح های زیبایی بیافرینند که تداوم این امر در مبلمان های امروزی همچنان ادامه دارد.

منابع: 
1- درودگری و شناخت چوب:W.D.Wolansky، C.H.Groneman، E.R.Glazener، ترجمه: غلامرضا حقانی- داریوش شباهنگ 
2- معنی هنر، هربرت رید، ترجمه: نجف دریا بندری
3- هنر در گذر زمان، هلن گاردنر، ترجمه: محمد تقی فرامرزیتهیه شده در: http://www.newdesign.ir/search.asp?id=390&rnd=1353